Nhức nhối câu chuyện vi phạm bản quyền âm nhạc

Khi nhắc tới vấn đề vi phạm bản quyền, nóng hổi nhất, phức tạp nhất phải kể đến lĩnh vực âm nhạc. Các hình thức nhái nhạc, nhái ý tưởng càng có xu hướng gia tăng một cách tinh vi. Muôn kiểu vay mượn, từ bản beat, phong cách, hình chụp album cho tới ý tưởng MV cũng "trùng hợp" một cách khó hiểu.

Mặc dù các vụ vi phạm bản quyền âm nhạc ngày càng gia tăng nhưng vấn đề này lại đang được nhìn nhận theo các chiều hướng khác nhau, khiến nó trở nên mơ hồ và không có một quy chuẩn cụ thể. Tình trạng vi phạm bản quyền âm nhạc không giới hạn trong phạm vi biên giới quốc gia, mà đã trở thành vấn đề mang tính quốc tế. Theo thống kê trên 1 tỷ album nhạc vi phạm bản quyền đã được tiêu thụ trên toàn thế giới. Có tới 37% tổng số album nhạc được phát hành vi phạm bản quyền, với giá trị thiệt hại lên tới 4,5 tỷ USD. Trong số đĩa thu vì vi phạm bản quyền, 80% có nguồn gốc từ châu Á.

Ngay tại Việt Nam, vi phạm bản quyền âm nhạc cũng đã trở thành câu chuyện cơm bữa. Gần đây nhất là vụ việc MV Chạm khẽ tim anh một chút thôi của Noo Phước Thịnh bị gỡ bỏ khỏi Youtube vì vi phạm bản quyền và MV Sống xa anh chẳng dễ dàng của Bảo Anh cũng có nguy cơ đối mặt với việc phải gỡ bỏ do "mượn" 2 đoạn nhạc nền mà không xin phép.

MV Chạm khẽ tim anh một chút thôi vi phạm bản quyền: Noo Phước Thịnh nói gì?

Vào thời điểm giữa tháng 11/2017, người hâm mộ của Noo Phước Thịnh đã vô cùng lo lắng khi MV Chạm khẽ tim anh một chút thôi bất ngờ bị xoá khỏi Youtube vì lý do vi phạm bản quyền. Đến thời điểm bị gỡ bỏ, MV đã vượt ngưỡng 30 triệu lượt xem. Khi truy cập vào đường link, khán giả nhận được dòng thông báo: “Video này không có sẵn do xác nhận sở hữu bản quyền bởi Epic Elite”.

Nguyên nhân của sự việc trên là phía êkíp sản xuất đã sử dụng một đoạn nhạc ngắn cho phân đoạn chiếc xe hơi bốc cháy ở cuối MV mà chưa xin phép đơn vị giữ bản quyền. 

Êkip nhận lỗi rằng đây thật sự là một sai sót mà Noo Phước Thịnh cảm thấy mình phải nhận trách nhiệm vì đã không kiểm tra kỹ lưỡng từ đầu.

Bên cạnh việc gửi lời xin lỗi, Noo Phước Thịnh quyết định cùng ê-kíp chỉnh sửa lại MV "Chạm khẽ tim anh một chút thôi" và cho ra mắt trở lại vào ngày 18/11 trên kênh Youtube chính thức của nam ca sĩ.

"Noo Phước Thịnh cũng muốn gửi lời xin lỗi đến fan và khán giả bởi sự ủng hộ rất lớn của mọi người cho MV nói trên trong thời gian ngắn vừa qua. Chính con số mấy chục triệu lượt xem dành cho MV này là điều mà Noo Phước Thịnh cảm thấy vô cùng hạnh phúc”, nam ca sĩ chia sẻ.

MV "Sống xa anh chẳng dễ dàng" của Bảo Anh vi phạm bản quyền, có nguy cơ bị gỡ bỏ

Vụ việc MV của Noo Phước Thịnh chưa lắng xuống thì ekip sản xuất MV "Sống xa anh chẳng dễ dàng" của Bảo Anh cũng rơi vào trường hợp tương tự.

Cụ thể, đầu tháng 11, nữ ca sĩ Bảo Anh đã cho ra mắt MV cổ trang với tên gọi Sống xa anh chẳng dễ dàng và nhanh chóng nhận được sự quan tâm của những người yêu nhạc. Chỉ sau hơn 1 tháng đăng tải trên Youtube, MV này đã nhận được gần 40 triệu lượt xem, đây là một con số không hề nhỏ, niềm khao khát của nhiều nghệ sĩ Việt.

Tuy nhiên chưa kịp gửi lời chúc mừng tới nữ ca sĩ thì mới đây người hâm mộ lại không khỏi lo lắng khi xuất hiện thông báo MV đình đám của Bảo Anh có nguy cơ bị gỡ bỏ bởi những vấn đề liên quan đến bản quyền.

Cụ thể, liên lạc với đại diện ê-kíp của Bảo Anh, vị này cho biết MV ca khúc sử dụng hai đoạn nhạc ngắn của tác giả Ivan Torrent mà chưa xin phép đơn vị giữ bản quyền: "Đây là một sai sót mà phía Bảo Anh cảm thấy mình phải có trách nhiệm khi không kiểm tra kỹ lưỡng ngay từ đầu", người này cho hay.

Trước mắt, ê-kíp Bảo Anh đã gửi thư điện tử xin lỗi đến tác giả Ivan Torrent, công ty Epic Elite với lý do không hiểu luật và đề xuất phương án giải quyết. Trường hợp khả quan nhất, số tiền để mua tác quyền có thể lên đến 10.000 EUR, tương đương 270 triệu đồng. Nếu vụ việc không được giải quyết ổn thỏa, MV Sống xa anh chẳng dễ dàng của Bảo Anh có thể sẽ bị gỡ bỏ trên Youtube vì vi phạm luật bản quyền.

Được biết, ngay sau khi MV của Noo Phước Thịnh bị gỡ khỏi Youtube, Bảo Anh cùng ekip của mình đã có động thái chỉnh sửa phần thông tin MV "Sống xa anh chẳng dễ dàng" khi "bổ sung" lời cảm ơn đến nhà soạn nhạc phim Ivan Torrent và dẫn nguồn ở phần chú thích bên dưới. Theo đó, MV "Sống xa anh chẳng dễ dàng" có một số đoạn nhạc nền được lấy từ hai bản hoà âm có tên "Icarus" và "Glimmer Of Hope" của Ivan Torrent. Tuy nhiên, việc gửi lời cảm ơn hay thêm chú thích hoàn toàn không có nghĩa những đoạn nhạc ấy được sử dụng một cách hợp pháp. Bảo Anh vẫn nhận email nhắc nhở từ YouTube vì việc sử dụng bài hát của cô chưa được chủ sở hữu cho phép.

Ca khúc Anh thì không của Mỹ Tâm vi phạm bản quyền

Trước đó, showbiz Việt cũng từng rất xôn xao với vụ việc vi phạm bản quyền ca khúc Anh thì không. Cụ thể, sau khi ra mắt MV Anh thì không và tạo nên cơn sốt trên mạng xã hội thì ca sĩ Mỹ Tâm đã bị nhạc sĩ Vũ Xuân Hùng lên tiếng tố cáo vi phạm tác quyền.

Được biết nhạc sĩ Vũ Xuân Hùng chính là người đã chuyển thể lời ngoại của ca khúc Toi Jamais thành ca khúc Anh thì không. Mặc dù vậy, nữ ca sĩ "tóc nâu môi trầm" lại không xin phép ông về việc phát hành ca khúc.

Sau khi bị tố cáo, Mỹ Tâm đã chính thức lên tiếng xin lỗi vị nhạc sĩ nổi tiếng. Đồng thời, cô cũng đã xin được tác quyền sử dụng bài hát gốc và cho ra mắt phần lời mới do nhạc sĩ Châu Đăng Khoa chuyển ngữ với tựa đề Em thì không.

Tranh chấp bản quyền ca khúc Người đàn bà hóa đá - Tóc Tiên và Trần Lập

Được biết trong live show 8 của The Remix 2015, team của Tóc Tiên - Touliver – Long Halo đã trình diễn ca khúc Người đàn bà hóa đá của nhạc sĩ Trần Lập. Mặc dù ca khúc này đã nhận được nhiều lời khen từ phía ban giám khảo nhưng nhạc sĩ Trần Lập đã chia sẻ lên trang cá nhân: "Các em chơi DJ bài Người đàn bá hóa đá trực tiếp trên sóng VTV3 đã xin phép anh chưa nhỉ? Chơi hay rồi nhưng nên chơi đẹp nữa nhé".

Sau khi nhạc sĩ Trần Lập lên tiếng, Tóc Tiên đã chính thức xin lỗi. Đồng thời cô cũng cho biết rất hạnh phúc khi cha đẻ của ca khúc Người đàn bà hóa đá dành nhiều lời khen cho phần trình diễn của cả đội.

Trên đây chỉ là số ít trong rất nhiều những vụ vi phạm bản quyền ở Việt Nam gây nhức nhối.

Vậy nguyên nhân dẫn đến những vụ việc này là từ đâu?

Sau mỗi sự việc xảy ra, các nghệ sĩ đều có chung câu trả lời là "không hiểu luật". Vậy câu hỏi được đặt ra là: Nghệ sĩ không hiểu luật hay cố tình không hiểu luật?

Vấn đề cần đề cập tới đầu tiên là vấn đề đạo đức nghề nghiệp, thiếu nhận thức đúng đắn và đầy đủ của đại bộ phận nghệ sỹ hiện nay, mà phần đông là những người trẻ tuổi. Sự dễ dãi, cẩu thả trong hoạt động nghề nghiệp đã khiến việc “vay mượn” ý tưởng được thực hiện một cách tràn lan, khó kiểm soát.

Bên cạnh đó, nguyên nhân cũng đến từ chính sự chồng chéo trách nhiệm và quyền hạn giữa các nhà quản lý trong việc quản lý và thực thi bản quyền âm nhạc tại Việt Nam, pháp luật chưa đầy đủ, hình phạt và mức hình phạt thiếu tính giáo dục, răn đe, thiếu quan tâm tới đấu tranh phòng chống tội phạm quyền Sở hữu trí tuệ trong vấn đề âm nhạc.

Mặt khác, chúng ta đang sống trong xu thế toàn cầu hoá với công nghệ ngày càng tiên tiến, mọi hoạt động sáng tạo đều đưa đến sự gia tăng của các loại hình tác phẩm văn học nghệ thuật đa phương tiện. Cộng thêm sự phát triển của các hình thức âm nhạc thị trường khiến cho các tác phẩm đến với công chúng một cách nhanh chóng và thuận tiện hơn và kéo theo việc xâm phạm bản quyền cũng đa dạng và phổ biến hơn,..

Như vậy, vấn đề cấp thiết đặt ra trong thời điểm hiện tại là cần phải có một quy chuẩn xác định về vi phạm bản quyền. Mặt khác, các cơ quan chức năng cần nỗ lực, can đảm hơn nữa trong thay đổi hệ thống về tư duy, lý luận và nhận thức thẩm mỹ, từ đó, áp dụng chúng vào đời sống thực tiễn.

Trong một cuộc hội thảo, nhạc sĩ Phó Đức Phương cho biết, theo ông, bảo vệ lợi ích cho nghệ sĩ cũng nhằm mục đích bảo vệ lợi ích chung cho cộng đồng, bởi tái tạo sức lao động của những người làm nghệ thuật sẽ giúp họ có khả năng sáng tác nhiều tác phẩm nghệ thuật có giá trị. Tuy nhiên, ở Việt Nam, vấn đề bản quyền trước giờ vẫn chỉ được bàn đến với tư cách là vì lợi ích của cá nhân nghệ sĩ. Vì vậy, theo ông, khi vi phạm bản quyền không thể xin lỗi là xong, quan trọng là cách hành xử sao cho tác giả cảm thấy họ được tôn trọng, thì mới mong sản phẩm đến với công chúng suôn sẻ.

Định nghĩa về bản quyền của YouTube

Bản quyền là một hình thức của luật sở hữu trí tuệ giúp bảo vệ các tác phẩm gốc có quyền tác giả. Điều này đóng vai trò lớn trong việc xác định ai có thể sử dụng nhạc do bạn hay người khác tạo ra cũng như cách bạn kiếm tiền từ nhạc trên YouTube và ngoài YouTube.

Với tư cách là Nghệ sĩ, bạn tập trung nhiều công sức vào việc sáng tác, ghi âm và trình diễn âm nhạc để người hâm mộ thưởng thức. Bản quyền có thể không phải là sân khấu trung tâm nhưng sẽ hữu ích nếu bạn biết chủ đề này và ý nghĩa của chủ đề.

Trong thế giới âm nhạc, có hai loại bản quyền chính:

1. Bản ghi âm đề cập đến bản ghi âm thực, dù được thực hiện trong ga ra hay phòng thu. Bản quyền này có thể được người biểu diễn và nhà sản xuất hay kỹ sư chia sẻ.

2. Sáng tác âm nhạc đề cập đến nhạc và ca từ, có thể viết trên giấy hay ghi lại bằng điện tử. Bản quyền này có thể thuộc về một hoặc nhiều người soạn nhạc và người viết lời.

Trong hầu hết các giao dịch ghi âm, các hãng nhạc thường sở hữu quyền “làm chủ” bản ghi âm, cho phép họ phân phối nhạc và thu thập doanh thu thay mặt Nghệ sĩ của họ.

Ngoài ra, quyền về bản sáng tác nhạc thường được chỉ định cho công ty phát hành đảm nhiệm công việc quản trị và thanh toán cho nhạc sĩ sáng tác bài hát dựa trên phí tác quyền đã thống nhất.

Trong một số trường hợp, Nghệ sĩ có thể thấy rằng video nhạc trên kênh của họ đã bị “xác nhận quyền sở hữu” qua Content ID (công nghệ cho phép chủ sở hữu bản quyền xác định và quản lý nội dung của họ trên YouTube).

Trong hầu hết các trường hợp, xác nhận quyền sở hữu qua Content ID không phải là điều tồi tệ đối với kênh YouTube của bạn; đơn giản đây chỉ là việc chủ sở hữu quyền (như hãng nhạc) phân phối nhạc đến cơ sở dữ liệu Content ID để Youtube biết cách xử lý.

• MV "Sống xa anh chẳng dễ dàng" của Bảo Anh vi phạm bản quyền, có nguy cơ bị gỡ bỏ
• MV Chạm khẽ tim anh một chút thôi vi phạm bản quyền: Noo Phước Thịnh nói gì?
• Những vụ tranh chấp bản quyền ca khúc ầm ĩ nhất showbiz Việt (P1)

Hương Mi (t/h)