"Vua sáng chế" là tên gọi mà người dân ở thôn Thụy Trà, xã Nam Trung, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương dùng để gọi ông Nguyễn Văn Chế bởi nhiều sáng chế máy móc của ông phục vụ cho hoạt động sản xuất nông nghiệp của bà con nông dân.

Sinh năm 1962 trong một gia đình có tới 6 người con, cuộc sống cơ cực vất vả khiến ông phải nghỉ học từ năm lớp 7 để mưu sinh. Cũng vì phải bươn chải từ nhỏ nên ông thấu hiểu những nhọc nhằn của người nông dân ngoài đồng ruộng, ông muốn thoát nghèo, thoát khỏi cảnh vất vả nơi đồng ruộng.

Ông Chế mạo hiểm với nghề cơ khí trong khi không có vật liệu, tiền phải đi vay, kiến thức chuyên môn là con số 0, sản phẩm cũng chưa biết có ai mua nên vợ ông ra sức can ngăn. Lúc đó, ông chỉ nói: "Phải làm thì mới biết được".

Ông tự mày mò, tạo ra các thiết bị đơn giản, nhưng rồi tất cả đều phải bỏ đi. Mỗi lần thất bại, ông đúc rút ra kinh nghiệm quý báu mà không sách vở nào dạy. Năm 2008, sáng chế đầu tiên đã thành công, đó là lưỡi cày tạo luống. Từ thực tế bà con làm nghề nông đến vụ trồng lúa, hành phải sử dụng trâu để làm đất, vất vả, năng suất không cao. Ông chế ra sản phẩm giúp bà con làm đất nhàn hơn. 

Ban đầu, ông vẽ phác thảo các bộ phận, chi tiết, tính toán công dụng của lưỡi cày trên giấy. Sẵn có vật liệu trong xưởng, ông chế tạo ngay. Ông hì hục, cắt sắt, hàn xì, bắt ốc…

Cuối cùng, sau một năm mày mò nghiên cứu, chiếc lưỡi cày đa năng của ông Chế được trình diễn thành công trước sự chứng kiến của hàng trăm nông dân xã Nam Trung, thuật lại trên tờ Lao động.

Về cấu tạo, lưỡi cày nặng khoảng 20kg, thiết kế theo hình chữ V, nó được tạo nên bởi hai thanh lập dài 50cm hàn lại với nhau (phía bên trên), gắn vào chung một trục sắt và một tấm sắt dày, tôi cứng làm thành mặt lưỡi cày. Mặt lưỡi cày mỗi bên có kích thước chiều rộng là 18cm, dài 40cm, được uốn hơi thoải, hàn vào mép trên hình chữ V, mép giữa hàn với nhau tạo thành hình giống mũi thuyền. Mép dưới cũng dùng thanh lập dày 0,9cm hàn lại theo hình thoải ra. Sau khi tạo được mặt lưỡi cày, mặt trong lưỡi được hàn cố định vào thanh lập dày 0,8cm tạo thành chiều đứng, khoan lỗ phía trên và khoảng giữa của thanh lập dùng để bắt ốc gắn vào trục ngang của dàn phay đất máy cày. Có thể điều chỉnh lưỡi cày nâng lên, hạ xuống để cho phù hợp với độ cao thấp của luống đất. Khi máy cày lật đất đi đến đâu, lưỡi cày làm đất sẽ tạo thành những luống đều nhau đến đó, các luống đều tăm tắp, đất tơi, xốp, nhỏ đảm bảo cho sản xuất.

Sản phẩm giúp ông Chế đoạt giải nhì Hội thi Sáng tạo khoa học và kỹ thuật tỉnh 2008.

Làm được sản phẩm đầu tay giúp ông có động lực nghiên cứu chế tạo nhiều máy nông sản, như: máy rửa, thái, sàng hàng nông sản, phục vụ sau thu hoạch. Ông Chế cũng quyết định mở một xưởng cơ khí tại nhà để hiện thực hoa những ý tưởng về máy móc nông cụ.

Máy sấy cũng là sản phẩm được nhiều nơi đặt hàng nhất. Với thiết bị này, hàng nông sản sẽ không bị mọc mầm hoặc hỏng sau thu hoạch khi trời mưa kéo dài. Chiếc máy gồm bốn bộ phận là động cơ, bệ máy, bộ trục cánh, phần vỏ. Nhà sáng chế Hải Dương cho biết việc tạo và lắp cánh quạt sấy rất quan trọng, giúp giảm lượng tiêu thụ điện năng, máy không bị rung lắc và cho hiệu quả nhất.

"Chỉ trong ba tiếng, 10 tấn lúa sẽ được sấy khô như phơi nắng, nên vào mùa mưa bà con không lo lúa mọc mầm”, ông nói và cho biết sáng chế này đã được giải thưởng của Hội thi Sáng tạo khoa học và kỹ thuật tỉnh Hải Dương lần thứ 8.

Đam mê và gặt hái nhiều kết quả trong lĩnh vực cơ khí, ông Nguyễn Văn Chế là một trong 12 nông dân của tỉnh Hải Dương được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân nghề tiểu thủ công nghiệp tiêu biểu của tỉnh lần thứ 2 năm 2015.

• Nhà sáng chế của nông dân và hành trình gian nan đòi quyền sở hữu trí tuệ

• Ông Hoàng Thanh Liêm: Thầy giáo bỏ nghề về làm nhà sáng chế của nông dân

• Đam mê sáng chế, anh nông dân trẻ Lê Hữu Minh thu nhập tiền tỷ mỗi năm

Thanh Vân (t/h)