Chiều 6/9, Thanh tra Chính phủ đã chính thức có thông báo công khai Kết luận thanh tra việc chấp hành quy định của pháp luật trong việc thực hiện một số dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng xây dựng- chuyển giao (BT), hợp đồng xây dựng- kinh doanh- chuyển giao (BOT) trong lĩnh vực giao thông, môi trường tại Bộ Giao thông vận tải.

Kết luận của Thanh tra Chính phủ chỉ rõ từ khi triển khai đầu tư theo hình thức hợp đồng BT, BOT trong lĩnh vực giao thông đến nay, với hơn 70 dự án đã được thực hiện mà không lựa chọn được nhà đầu tư nào theo hình thức đấu thầu. 100% là chỉ định thầu với lý do chỉ có một nhà đầu tư tham gia.

Qua thanh tra cũng làm rõ nhiều dự án được chỉ định thầu có nhà đầu tư được lựa chọn chưa đảm bảo năng lực, dẫn đến việc đàm phán ký kết nội dung hợp đồng, hình thức hợp đồng, giám sát quản lý thực hiện hợp đồng, quản lý vốn đầu tư hết sức phức tạp, nhiều bất cập sai sót, làm hạn chế hiệu quả thực hiện các dự án cũng như chủ trương đầu tư chung.

Thanh tra Chính phủ khẳng định quyết định chủ trương đầu tư một số dự án còn bất hợp lý trong cân đối tổng thể và quy hoạch; phê duyệt một số nội dung đầu tư, tổng mức đầu tư chưa đúng quy định, còn một số khoản sai lệch.

Bộ Giao thông vận tải chưa có nghiên cứu đánh giá tổng thể, toàn diện thực trạng giao thông để từ đó cân đối, so sánh đầy đủ trên toàn hệ thống về sự cần thiết, về lộ trình đầu tư theo từng hình thức đầu tư trong đó có hình thức đầu tư theo hợp đồng BT, BOT.

Chính vì thế nên các dự án đã quyết định đầu tư bằng hình thức BT, BOT hầu hết thực hiện ở những khu vực giao thông trọng yếu, có mật độ người, phương tiện tham gia giao thông lớn, đặt một số trạm thu phí có khoảng cách gần nhau bất hợp lý, giá phí cao, tăng nhanh, gây khó khăn với người tham gia giao thông không có sự lựa chọn khác.

Thanh tra Chính phủ cũng chỉ rõ chính vì những bất hợp lý và vi phạm trong việc đầu tư dự án BT, BOT trong lĩnh vực giao thông vận tải tại nhiều địa phương, như: Hà Nội, Thái Bình, Nam Định, Hưng Yên… phát sinh tình trạng người điều khiển phương tiện giao thông tìm cách tránh trạm thu phí đi vào đường ngang, ngõ tắt gây hư hại hệ thống giao thông địa phương và nguy cơ mất an toàn cho người tham gia giao thông.

 Mặt khác, việc định doanh thu theo phương án tài chính một số dự án còn thiếu chuẩn xác, doanh thu thực tế của một số dự án chênh lệch cao so với phương án tài chính, sẽ là gánh nặng cho người dân và doanh nghiệp tham gia giao thông vì thời gian thu phí kéo dài.

Phần lớn cải tạo, nâng cấp tuyến đường cũ

“Phần lớn các dự án đầu tư theo hình thức BOT là cải tạo nâng cấp tuyến đường cũ nên càng tăng tình trạng dồn tích phương tiện giao thông ở những khu vực vốn đã đông đúc, không hướng đến việc mở rộng mạng lưới và phân làn giao thông hợp lý. Một số dự án như đường Hoà Lạc- Hoà Bình và cải tạo nâng cấp Quốc lộ 6 đoạn Xuân Mai- Hoà Bình, dự án đường Thái Nguyên- Chợ Mới, dự án nâng cấp tuyến đường Pháp Vân- Cầu Giẽ đã quyết định quy mô cấp đường đầu tư chưa phù hợp quy hoạch đã được phê duyệt”- kết luận thanh tra nêu rõ.

Khi phê duyệt các dự án đầu tư đã ghép việc cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 6 với đầu tư xây dựng mới đường Hoà Lạc- Hoà Bình và ghép việc cải tạo, nâng cấp 7Km Quốc lộ 3 với đầu tư xây dựng mới đường Thái Nguyên- Chợ Mới thành một dự án rồi mỗi dự án đặt 2 trạm thu phí với 2 nơi không hợp lý.

Phê duyệt dự án đầu tư nâng cấp tuyến đường Pháp Vân- Cầu Giẽ thành 2 giai đoạn thực hiện chưa đảm bảo kết nối tốt, đồng bộ các hạng mục hạ tầng giao thông, hạ tầng kỹ thuật hiện có.

Dự án khôi phục, cải tạo Quốc lộ 20 Km123+105 đến Km268 đã phê duyệt mục mua quyền khai thác trạm thu phí dự án khác không thuộc danh mục quy định trong tổng mức đầu tư; phê duyệt chi phí giải phóng mặt bằng không sát, sai lệch lớn so với thực tế; phê duyệt tách dự án cải tạo Quốc lộ 20 đoạn Km0+000 đến Km123+105 khỏi dự án tổng thể từ Km0+000 đến Km268 thành dự án độc lập nhưng không thực hiện đầy đủ các quy định về thẩm định dự án để xác định các chi phí phù hợp với thời điểm phê duyệt.

Qua kiểm tra một số nội dung về tổng mức đầu tư đối với 6 dự án xác định giá trị phê duyệt sai tăng trên 451 tỷ đồng. Trong đó, dự án hầm đường bộ Phước Tượng, Hầm Phú Gia trên 44 tỷ đồng; dự án nâng cấp tuyến đường Pháp Vân- Cầu Giẽ 18,8 tỷ đồng; dự án đường Hoà Lạc- Hoà Bình và cải tạo nâng cấp Quốc lộ 6 đoạn Xuân Mai- Hoà Bình trên 51,2 tỷ đồng; dự án đường Thái Nguyên- Chợ Mới trên 101 tỷ đồng; dự án khôi phục, cải tạo Quốc lộ 20 đoạn Km0+000 đến Km123+105 trên 225 tỷ đồng; dự án khôi phục, cải tạo Quốc lộ 20 Km123+105 đến Km268 là 11 tỷ đồng.

“Các dự án trình xin chủ trương lựa chọn nhà đầu tư bằng hình thức chỉ định thầu đều có lý do chỉ có một nhà đầu tư tham gia hoặc do tính cấp bách của dự án nhưng không có quy trình, thủ tục đánh giá, xác định thế nào là dự án cấp bách. Trong đó duy nhất dự án Pháp Vân- Cầu Giẽ, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư nhưng quá trình triển khai thực hiện đấu thầu cũng không chọn được nhà đầu tư phải chuyển sang hình thức chỉ định thầu”- Thanh tra Chính phủ chỉ rõ.

Kết luận của Thanh tra Chính phủ khẳng định, một số nhà đầu tư được lựa chọn năng lực hạn chế không đáp ứng yêu cầu của dự án như: ¾ công ty trong liên danh nhà đầu tư thực hiện Dự án Hầm đường bộ Phước Tượng, hầm Phú Gia đã không góp vốn theo cam kết phải rút khỏi liên danh và xin giảm tối đa tỷ lệ vốn góp; Liên danh phải mời gọi nhà thầu thay thế đẫn đến chậm tiến độ dự án;

Phương thức thu phí lạc hậu, gây ách tắc giao thông, đặc biệt là việc xác định vị trí đặt trạm thu phí không hợp lý như: Đặt trạm thu phí ngoài vùng dự án (dự án hầm đường bộ Phước Tượng, hầm Phú Gia); dùng trạm thu phí tuyến đường này hỗ trợ thu phí đầu tư tuyến đường khác (các dự án đường Thái Nguyên- Chợ Mới, dự án đường Hoà Lạc- Hoà Bình và cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 6 đoạn Xuân Mai- Hoà Bình…).

Đặc biệt, có một số trạm thu phí đối với người không tham gia giao thông trên tuyến đường đầu tư theo hình thức BOT.

• Kho bạc Nhà nước gửi 160.000 tỷ đồng tại ngân hàng
• Vay tiêu dùng 'đổ bộ' miền quê
• Ông chủ Lenovo mua ngân hàng Luxembourg với giá 1,76 tỷ USD

PV